1.     Aardbei

Wie houdt er niet van de geur van aardbeien? Furaneol, de organische verbinding die ook in aardbeien zelf deze geur veroorzaakt vind je terug in sommige rode wijnen. En, het zorgt ook voor het frisse component in ananas aroma. Furaneol is een druifeigen aroma.

Wijnen die bekend staan om hun aardbeienaroma:

• Nieuw-Zeelandse Pinot Noir
• Nebbiolo uit Italië
• Amerikaanse Zinfandel

2.     Ananas

Dit ruik je vaak in Chardonnay uit warme klimaten. Ananas valt in de rubriek tropisch fruit en wordt voornamelijk veroorzaakt door de ethylester ethylcaprylaat. Ethylesters zijn vergistingsaroma’s en kun je sturen tijdens het wijn maken. Als je een fruitige, naar ananas geurende witte wijn wilt, moet je een koele, langzame vergisting hebben en een goed geklaarde most.

6.     Chocolade

Wijnen die naar chocolade ruiken, die proef je toch met liefde? De geur van chocolade laat vele harten sneller kloppen.

De stof die verantwoordelijk is voor dit watertandende wijnaroma is 2-methylbutanal. Deze geur kan gevormd worden door enzymen in het belangrijkste wijngist saccharomyces. De bekendste wijnen die deze geur hebben zijn oxidatieve en dessertwijnen zoals PX en Banyuls. Ook stevige rode wijn uit warme klimaten wil nog wel eens naar chocolade ruiken. Een goede gok is dan Argentijnse Malbec. Wijnen die opgevoed zijn in zwaar geroosterde houten vaten, door open vlam of in een oven, geven ook chocolade geur aan wijn.

7.     Cederhout

Een geliefd, klassiek houtaroma, die vooral voorkomt in Bordeaux wijnen. Bordeaux is voor een groot deel Cabernet Sauvignon. Het cederhout aroma komt van het rijpen op nieuwe Franse eikenhouten vaten en ruikt sterker in combinatie met Cabernet Sauvignon dan met andere druiven.

8.     Champignon

Onder de noemer aardse aroma’s vindt je champignon, een schimmelachtig aroma. De ene wijnliefhebber heeft geen bezwaar tegen lichte champignon geurtjes, de ander keurt hem af. Mocht een wijn sterk naar champignon ruiken is dat een teken dat de druiven schimmel hebben gehad, grijze rot, en mag je de wijn afkeuren. Champignon geur wordt veroorzaakt door octenol.

9.     Citroen

Een fris en fruitig wijnaroma wat vooral in witte wijnen voorkomt. Het wordt veroorzaakt door een terpeen, L-limoneen, en komt van nature voor in wijn. L-limoneen komt ook voor in de schil van verschillende citrusvruchten. Vooral Chardonnay en Riesling kunnen naar citroen ruiken, terwijl Sauvignon Blanc meer naar grapefruit ruikt. 

10.     Drop

Grenache en Syrah uit Zuid-Frankrijk, vooral uit het Rhonegebied, willen dit nog wel eens hebben. De Fransen kennen onze Nederlandse dropjes natuurlijk niet (ze weten niet wat ze missen!) en noemen deze geur réglisse. Dit betekent zoethout, de geur wordt dan ook veroorzaakt door glycyrrhizine, wat ook uit zoethoutwortels gewonnen wordt. Deze geur komt in de wijn terecht door het gebruik van gebrande vaten.

11.     Eucalyptus

Vooral Australische Shiraz staat bekend om zijn eucalyptusgeuren, maar ook Amerikaanse Cabernet Sauvignon wil nog wel eens naar eucalyptus ruiken. Eucalyptusgeur wordt veroorzaakt door eucalyptol terpeen en kan door warme, stressvolle omstandigheden in de druif aangemaakt worden. Het Australian Wine Research Institute heeft hier veel onderzoek naar gedaan en opvallend genoeg bleek dat de meeste wijnen die sterk naar eucalyptus roken, van wijngaarden kwamen die vlak naast eucalyptusbomen stonden. Verdwaalde eucalyptusblaadjes en meegewaaide aromastoffen die zich voor de vergisting aan de druiven hechtten zouden zomaar eens de oorzaak kunnen zijn.  

12.     Framboos

Heel typerend wijnaroma voor Gamay, Pinot Noir, Grenache, Nebbiolo en Syrah. Frambozenketon, of 4-butaan-2-on, komt van nature voor in frambozen en in druiven. Leuk weetje: frambozenketon wordt ook veel gebruikt in de dieetindustrie. In combinatie met alcohol zal het wel niet zo afslankend werken. Sommige gisten kunnen het frambozenaroma versterken. Er zijn zelfs gisten die speciaal daarvoor op de markt zijn gebracht, bijvoorbeeld Syrah gist van Oenobrands.

13.     Geranium

Ja geranium is een florale geur, maar vaak geen gewenste. Wijnen die een malo doorlopen, dus bijna alle rode wijnen en sommige witte, die ook sorbinezuur bevatten, gaan naar geraniums ruiken. Gelukkig gebeurd dit steeds minder. Sorbinezuur wordt gebruikt als conserveringsmiddel, maar betere kwaliteit, betere hygiëne, goede filtering en sulfiet hebben (bijna) een einde gemaakt aan dit geurtje. In biologische wijn mag het helemaal niet meer gebruikt worden en ook in wijnen die niet biologisch geproduceerd worden zie je het steeds minder.

14.     Grapefruit

De frisse grapefruitgeur is een thiol, 3-mercapthohexanol, een druifeigen stof. De meest bekende naar grapefruit geurende wijn is Sauvignon Blanc. 

15.     Gras

Nog een bekend Sauvignon Blanc aroma. Deze geur komt door hexanal en pyrazinen in wijn. Dit komt in beide gevallen door jonge, soms zelfs onrijpe druiven te gebruiken. Veel Nieuw-Zeelands Sauvignon Blanc ruiken grassig, maar ook Riesling uit koude klimaten of koude jaren kan grassig zijn.

16.     Hazelnoot

Vers gebrande hazelnoten, heerlijk! Eigenlijk gaan alle wijnen naarmate ze ouder worden wat notiger ruiken, maar echte hazelnootgeur komt van een reactie tussen afbrekende suikers en aminozuren uit gist. Wijnen met hazelnootaroma hebben een lange gistopvoeding gehad (Sur Lie). Bekende notige wijnen zijn Champagne, Madeira en Sherry.

17.     Honing

Wie honing ruikt in de wijnwereld, heeft waarschijnlijk een botrytis wijn in zijn glas. Botrytis wijnen worden gemaakt van ingedroogde druiven met edelrot, een gewenste schimmel, en hebben een hoger suikergehalte. Klinkt niet lekker, maar is het wel. Wijnen die naar honing ruiken zijn Tokaji Azsu, Sauternes en de Trockenbeerenauslese Riesling uit Duitsland.

18.     Hout

Hout aroma’s mogen vele wijnliefhebbers graag ruiken in wijn. Ze zijn er in alle soorten en maten, en worden veroorzaakt door eikenhoutlactonen, eugenol en vanilline in houten vaten. Dit zijn verbindingen die van nature voorkomen in hout, die geuren afgeven van vers hout, kruidnagel en vanille. Hoe nieuwer het wijnvat, hoe meer aroma het afgeeft.

• Amerikaanse eikenhouten vaten zijn beroemd en berucht vanwege hun eikenhoutlactonen die sterk naar vanille en kokos ruiken. Amerikaans eikenhout geeft aroma’s die sterker aanwezig zijn in de wijn.
• Frans eiken is eleganter en geeft meer donkere chocolade, gebrande koffiebonen en kruidige specerijen.
• Guaiacol wordt tijdens het branden/toasten van het vat gevormd en geeft rokerige aroma’s. Hoe zwaarder het vat gebrand is, hoe rokeriger de geur.
• Furfural is een aromastof die gevormd wordt door afbraak van cellulose in hout tijdens de toasting. Ze geven wijn een warme karamelgeur

19.      Jasmijn

Jasmijn is een heerlijke geur in aromatische, witte wijnen. Hoe heerlijk ook, heel opvallend komt jasmijn in wijn door de stoffen skatool en indool, die beide naar ontlasting ruiken. In kleine hoeveelheden ruiken ze echter naar jasmijn, wat veel mensen lekker vinden. Ook benzylalcohol, wat ook in echte jasmijn en hyacint zit, draagt bij aan de jasmijngeur. 

20.     Kattenpis

Een veelbesproken wijnaroma in Sauvignon Blanc. Sommige mensen ruiken het niet, anderen noemen het buxus. Maar als je je ogen sluit met een glas Sauvignon Blanc in je hand, waar je net een flinke snuif van hebt genomen, dan is dat buxusstruikje waar net een kat over heen heeft gepiest toch niet zo moeilijk in te denken. Het wordt veroorzaakt door de thiol mercaptometylpentanon (leuk woord voor scrabble), of kort 4 MMP. Heel kenmerkend voor Sauvignon Blanc, vooral uit koudere gebieden zoals de Loire. Sauvignon Blanc uit warmere gebieden heeft wat minder kattenpis, en wat meer passievrucht.

21.     Kokos

Veel tropischer dan kokosnoot wordt het niet zou je zeggen. Toch valt kokos onder de rijpingsaroma’s en niet onder tropisch fruit. Kokos komt in de wijn door gebruik van nieuw Amerikaans eikenhout. Wil je een keer een wijn met kokosgeur proberen? Ga dan voor een Rioja Reserva, dan heb je grote kans deze heerlijke geur tegen te komen.

22.     Kreupelhout

Kreupelhout of bosgeur: Pinot Noir, Nebbiolo en Rioja, allemaal wijnen die bekend staan om hun bosgeur. De Fransen noemen het sous-bois, deze geur van herfstbladeren, kreupelhout en bosbodem is een aroma wat ontstaat door flesrijping en draagt bij aan de complexiteit van een wijn.

23.     Kruidnagel

Kruidnagel is een wijnaroma dat ontstaat na rijping op eikenhouten vaten. Het aroma wordt veroorzaakt door eugenol, wat in houten vaten ontstaat na het toasten van wijn. Hoe langer en recenter het vat getoast is, hoe meer kruidnagel in de wijn. 

24.     Kurk

Kurk is een wijnaroma wat natuurlijk niet mocht missen in dit rijtje. Technisch gezien hoort hij er eigenlijk niet bij, het is geen druifeigen, vergistings- of rijpingsaroma: maar het is zo’n bekende wijnfout dat ik hem toch even benoem.

Kurk ontstaat als schimmels in aanraking komen met chloorstoffen (chloorfenolen). Er kan dan 2,4,6-trichlooranisol (TCA) ontstaan, en dat stinkt enorm. Een klein beetje is al genoeg om liters wijn te verpesten, om precies te zijn: 5 nanogram per biljoen liter of 5 deeltjes TCA op 1.000.000.000.000 deeltjes wijn. Kan je kurk voorkomen door een schroefdop te gebruiken in plaats van een kurken dop? Nee, dat kan dus niet. TCA kan ook in het vat gevormd worden, en chloorfenolen komen zelfs in de natuur voor. Een wijn met schroefdop kan dus gewoon kurk hebben. Vroeger dacht men dat het echt aan de kurk lag, vandaar de naam kurk, maar dat is dus niet helemaal waar. Gewoon lekker blijven drinken dus, die wijn met kurken dop!

25.     Lie

Misschien heb je wel eens de term ‘Sur Lie’ gelezen op een fles witte wijn. Sur Lie is Frans voor ‘op de droesem’. Het betekent dat een wijn na de alcoholische vergisting nog even in contact is gebleven met zijn gistcellen.

Die gistcellen breken langzaam af, en geven suikers en aminozuren af, die de wijn zachter en romiger maakt. Ook geeft deze vergistigsmethode bepaalde aroma’s aan een wijn:

• Mousserende wijnen: de geur van toast, brood, kaas- of karnemelkachtige aroma's en noten.
• Witte wijnen: zoete, karamelachtige tonen, rookachtige aroma’s, toast en vanille.

26.     Nagellak remover

Nagellak remover of aceton is niet echt een fijne wijngeur. Zie azijn. 

27.     Paprika

De groene paprika geur is een wijnaroma wat veroorzaakt wordt door 2 methoxypyrazines, vaak afgekort met IBMP. Deze geur komt voor in de Carmenets familie, waar de druiven Cabernet Sauvignon, Cabernet Franc, Merlot, Carmenère en Sauvignon Blanc bijhoren.

Bij de rode wijnen is het een teken van een jonge of onrijpe wijn, bij Sauvignon Blanc van een wat koeler klimaat of oogstjaar. 

28.     Passievrucht

Passievrucht is een heel karakteriserend wijnaroma voor Sauvignon Blanc’s uit Nieuw-Zeeland en andere warme(re) klimaten. Passievruchtaroma komt van een druifeigen stof, de thiol mercaptohexylacetaat. eenmaal op fles veranderd de geur binnen een jaar van passievrucht naar grapefruit. Als je passievrucht ruikt, heb je dus een jonge wijn te pakken.

29.     Petrol

Geliefd en gehaat, Goût de Pétrol laat menig hart sneller kloppen. Of dat uit enthousiasme of uit afkeer is, laat ik aan jou. Petrol is een beroemde geur van Riesling wijnen, ruikt naar benzine en is een druifeigen stof. Petroleum geur begint bij carotenoïden, die de druif aanmaakt als bescherming tegen fel zonlicht. Wanneer de plant groeit, breekt deze stof langzaam af en laat TDN achter, een afkorting voor 1,1,6-trimethyl-1,2-dihydronaphthalene. Duitse Rieslings hebben het een beetje, maar hoe meer zonlicht, hoe heftiger het aroma is. Ga je voor petrolgeur, dan kun je met Rieslings uit Australië bijna niet stuk.

30.     Pruim

Vooral jonge rode wijnen uit warme gebieden kunnen aroma’s van pruim hebben. Pruimgeur komt voornamelijk door de ester benzylbutanoaat die gevormd wordt tijdens de vergisting.

31.     Rotte eieren

Als je wijn naar rotte eieren ruikt, is er serieus wat mis. De rotte eierengeur komt door zwavel, wat op verschillende manieren in wijn kan komen, en ze zijn geen van alle goed. De beste manier om deze geur te voorkomen is goede druiven (niet overrijp) gebruiken en de most op tijd klaren waardoor er ook minder ontzwaveling nodig is.

32.     Rozen

Een complex bloemenaroma in wijn, roos, vind je in Gewürztraminer en Muscat. De druifeigen terpenen geraniol en cis-rozen-oxide zorgen voor deze heerlijke geur. Opvallend genoeg zorgen precies deze 2 stoffen ook voor de geur van lychee, die je vaak terug ruikt in Gewürztraminer. Hoe warmer het gebied, hoe meer rozenaroma in de wijn.

33.     Rozijnen

Rozijnen zijn natuurlijk gedroogde druiven, en daarom is het niet zo gek dat rozijnen vaak genoemd worden als geur in wijn. Je komt rozijnengeur tegen bij wijnen van overrijpe druiven, edelzoete wijnen (van edelrot / botrytis, zie honing) en alcoholrijke wijnen uit warme klimaten. De stoffen achter deze geur zijn aldehyden, een geoxideerde vorm van alcohol. 

34.     Tabak

Een aroma in gerijpte, volle rode wijnen. Tabaksgeur is een samenspel van bijna elke aromastof die we tot nu toe benoemd hebben. Rijping speelt een belangrijke rol, de combinatie van eugenol en vanilline met de rokerige aroma’s van getoaste vaten. De druifeigen stof megastigmatrienon, een norisoprenoïde, is misschien wel de grootste smaakmaker. Die vind je veel in Syrah.

35.     Truffels

Verse truffels, een intense en unieke geur. Ze worden gevonden in Alba, Italië en worden het witte goud genoemd. Truffelaroma is een complexe mix van alcohol, ketonen, aldehyden, esters en diamethylsulfide. Diamethylsulfide ruikt op zichzelf niet zo lekker, maar in dit geheel geeft het een heerlijke, sterke geur. Al deze stoffen komen apart ook voor in wijn, en dus is het niet zo gek dat er ook wijnen zijn die zo ruiken. Vooral rode wijnen uit de Bourgogne, en uiteraard, Barolo – Italië, hebben dit aroma.

36.     Vanille

Vanille geur is waarschijnlijk wel het duidelijkste teken dat een wijn houtgerijpt is. Vanille geur wordt veroorzaakt door vanilline, wat ook in vanille zelf voor de vanille geur zorgt. Het wordt gevormd door het schroeien van hout, waarbij houtstof wordt omgezet in vanilline. Amerikaanse vaten geven een sterker vanille aroma dan de Europese varianten.

37.     Viooltjes

De geur van viooltjes in wijn komt van verschillende jononen, de c13- norisoprenoïden. Dit zijn druifeigen stoffen die de druif aanmaakt om zichzelf te beschermen tegen fel zonlicht. Wijnen die bekend staan om hun viooltjes geur zijn Nebbiolo en Malbec. Hoe meer zon de druiven hebben gehad, hoe sterker de aroma’s.

38.     Zwarte bes

Zwarte bes, of cassis, is een heel bekend aroma van Cabernet Sauvignon. Het wordt veroorzaakt door de thiol 4MMP,

die verrassend genoeg ook voor het kattenpis aroma zorgt in Sauvignon Blanc.

39.     Zoethout

Zie drop.

Als mens kun je 40.000 verschillende geuren onderscheiden. Toch is het vaak lastig om iets meteen te benoemen als je het ruikt. Voor iedereen die hier ook moeite mee heeft, is er een aromawiel. Dit is een handige tool tijdens het wijnproeven, die visueel de meeste wijngeuren weergeeft.

Begin bij het ruiken in de middelste cirkel van het aromawiel, en werk zo je weg naar buiten. Wat je ruikt zegt veel over de wijn in het glas. Zo kan je de druif herkennen en de manier waarop de wijn gemaakt is. Ruik je boter, brood of gist? Grote kans dat er een malolactische gisting heeft plaatsgevonden. Ruik je vanille? Of eerder cederhout? Dat zegt weer veel over de rijping op vat en geeft je een hint over de kwaliteit en herkomst van de wijn. 

Klinkt misschien als een inkoppertje, maar waarom ruikt wijn eigenlijk naar wijn? Alle wijnen ter wereld, goedkoop of peperduur, Chardonnay of Merlot: allemaal ruiken ze naar wijn. De geur die wijn onderscheidt van andere dranken is volledig te danken aan de alcoholische vergisting. Dat geeft wijn zijn karakteristieke geur die maakt dat je wijn zelfs met je ogen dicht van andere dranken kunt onderscheiden. 

Wijnaroma’s: Wijngeuren en Wijnsmaken

In dit artikel hebben we het gehad over wijnaroma’s die je kunt ruiken. Nu zijn er ook smaakaroma’s, maar in de wijnwereld wordt er met aroma eigenlijk altijd de geur bedoeld. De verschillende smaken en smaakprofielen van wijn ga ik later nog een keer voor jullie uitwerken.